Μοναστήρι Τιμίου Σταυρού - Όμοδος

Ένα από τα παλαιοτέρα και πιο ιστορικά μοναστήρια του νησιού, το οποίο ιδρύθηκε πριν το 327 μ.χ.

Το Μοναστήρι του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού βρίσκεται στο Όμοδος, στην καρδιά της Κοινότητας. Πρόκειται για ένα μοναστήρι με σημαντικότατη αξία πολιτιστικής κληρονομίας της Κύπρου διότι πρόκειται για ένα από τα παλαιοτέρα και πιο ιστορικά μοναστήρια του νησιού, το οποίο ιδρύθηκε πριν το 327 μ.χ.
Φωτογραφία : Elias Lambrou Photography

Σύμφωνα με την παράδοση, πολύ κοντά στο χωριό Όμοδος υπήρχε ένα χωριό που ονομαζόταν Κουπέτρα το οποίο σήμερα δεν υπάρχει. Οι κάτοικοι λοιπόν του χωριού αυτού ένα βραδύ είδαν μια φωτιά στο σημείο που σήμερα δεσπόζει το Μοναστήρι. Όταν ξημέρωσε πήγαν και κοίταξαν στο σημείο αλλά δεν βρήκαν τίποτα. Το φαινόμενο αυτό επαναλήφθηκε αρκετές νύχτες. Ανέβηκαν ξανά στο σημείο και αρχίσαν να σκάβουν μέχρι που ανακαλύψαν μια σπηλιά που μέσα υπήρχε ένας σταυρός. Προς χάριν του Κυρίου εκτίσαν πάνω από την σπηλιά ένα παρεκκλήσι και τοποθέτησαν εκεί τον Σταυρό. Με την πάροδο του χρόνου το παρεκκλήσι επεκτάθηκε και έγινε Μοναστήρι στο οποίο κατοίκησαν πολλοί μοναχοί. 

Το Μοναστήρι αυτό, το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε πριν από την άφιξη της Αγίας Ελένης στη Κύπρο το 327 μ.χ. η ακριβής χρονολογία ίδρυσης του εν τούτοις παραμένει άγνωστη. Φωτογραφία : Antreas Constantinou

Το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού κατά τους σκληρούς αιώνες της Τουρκοκρατίας κατόρθωσε να διατηρηθεί και να μεγαλουργήσει. Γύρω στο 1700 εξασφάλισε φιρμάνι ασυδοσίας και ασυλίας από το Σουλτάνο. Το 1757 μεταφέρθηκε νερό στο μοναστήρι και κτίστηκε η δεξαμενή και η βρύση που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του μοναστηριού από τον ιερομόναχο Γερμανό. Το 1917 όλη η περιουσία του Μοναστηριού δόθηκε στους Ομοδίτες. Λίγα χρόνια αργότερα στερήθηκε και των τελευταίων μοναχών του και μετατράπηκε σε ενορία.

Το 19ο αιώνα, ανακαινίσθηκε πλήρως από τον Επίσκοπο Πάφου Χρύσανθο με συνεργάτη τον Ομοδίτη Οικονόμο του Μοναστηριού Δοσίθεο. Σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται στο Μοναστήρι, τότε είναι που κτίστηκε η δυτική πτέρυγα και το δυτικό τμήμα της βόρειας πτέρυγας. Το 1817 κατασκευάστηκε το χρυσοποίκιλτο εικονοστάσι της Εκκλησίας. Το μεγάλο Συνοδικό και οι άλλες αίθουσες και διάδρομοι του Μοναστηριού καλλωπίστηκαν με ξυλόγλυπτα έργα τεχνοτροπίας Rococo. Η καμπάνα που διατηρείται μέχρι σήμερα είναι δώρο του Δοσίθεου από το 1812 και είναι η πρώτη καμπάνα που ήχησε στην Κύπρο μέσα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Το 1850 έγινε ανακαίνιση της Εκκλησίας, που επεκτάθηκε στις δύο πλευρές παίρνοντας τη σημερινή της μορφή.
Φωτογραφία : A. Kleovoulou

Η αρχιτεκτονική του Μοναστηριού και τα κειμήλια του

Το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού αποτελεί ένα τεράστιο διώροφο κτιριακό συγκρότημα σε σχήμα Π. Η εκκλησιά πλαισιώνεται από τα κελιά και τις θολωτές καμάρες. Η είσοδος είναι θολωτή και βρίσκεται στην βορειά πλευρά από την οποία εισέρχεται κάνεις στον αυλόγυρο. Η δυτική είσοδος που υπάρχει σήμερα από την πλευρά της πλατείας ανοίχθηκε πρόσφατα.

Στον αυλόγυρο υπάρχει μια μαρμάρινη βρύση, και σε μια πλακά του 1763 αναγράφεται το εξής «Δεύτε προς με οι διψώντες, ώσπερ Σιλωάμ την βρύσιν καγώ εκδιψήσω υμάς......».Φωτογραφία : Antreas Constantinou

Ο ναός του Μοναστηριού είναι τρίκλιτος, ρυθμού βασιλικής είναι κτισμένος σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, πάνω ακριβώς από τη σπηλιά που βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός.
Φωτογραφία: Maria Vasiliou

Στο εσωτερικό του ναού θα δει κάνεις το χρυσοσκάλιστο εικονοστάσι που φιλοτεχνήθηκε το 1817, με τη θήκη του Τιμίου Σταυρού και με τις Ρωσικής τεχνοτροπίας αρχαίες εικόνες. Το Συνοδικό με το θαυμάσιο ταβάνι του και με το θρόνου του Τιμίου Σταυρού, είναι σκαλισμένος πάνω σε ξύλο καρυδιάς. Ο θρόνος χρησιμεύει και σαν κρύπτη του Τιμίου Σταυρού. Σήμερα η αίθουσα του Συνοδικού είναι αρχαίο μνημείο. Στις άλλες αίθουσες στεγάζονται σήμερα το Μουσείο Βυζαντινών εικόνων, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, η πινακοθήκη, έκθεση φωτογραφίας παλαιάς και νέας και το Μουσείο Αγώνα 1955-59 όπου φυλάγονται πολλά υλικά, προσωπικά αντικείμενα, στολές, έγγραφα και φωτογραφίες των αγωνιστών.
Φωτογραφία : Antreas Constantinou

Επιπρόσθετα στο Μοναστήρι υπάρχουν κειμήλια ανεκτίμητης αξίας όπως ο Μεγάλος Σταυρός με τον Άγιο Κάνναβο, ένας ξύλινος Σταυρός με αργυρεπίχρυσο κάλυμμα, που είναι τοποθετημένος σε ειδικό κουβούκλιο στο τέμπλο του ναού. Ένας δεύτερος Σταυρός, που σύμφωνα με τον Κώστα Νικολαϊδη μέσα σε αυτό το Σταυρό «είναι εγκεκλεισμένος ο μικρός Σταυρός» που βρέθηκε αρχικά μέσα στη σπηλιά. Ο Σταυρός του Παναρέτου, πρόκειται για το παλιό Σταυρό της Ανώγυρας, ο οποίος είναι πολύ παλιός και φυλασσόταν στο μεσαιωνικό μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού έξω από το χωριό Ανώγυρα και μεταφέρθηκε στο Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού όπου και υπάρχει μέχρι σήμερα. Το κρανίο του Αποστόλου Φίλιππου φυλάσσεται μέσα σε αργυρεπίχρυση πυραμοειδή θήκη. Ξύλινος Σταυρός ύψους 15 εκατοστών στολισμένος με πολύτιμους λίθους. Θαυμασμό προκαλεί η εξαίρετη λεπτουργική τέχνη που παρουσιάζει. Όπως και πολλά άλλα ιερά σκεύη, 26 λείψανα Αγίων, πολύτιμα κοσμήματα και άλλα αφιερώματα.
Φωτογραφία : Christou Odysseas

Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού Πανηγυρίζει την 14ην Σεπτεμβρίου, κάθε χρόνο ημέρα Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού.
Για τον χάρτη της περιοχής πατήστε ΕΔΩ