Ομιλείτε Κυπριακά;

Παρανόησης και Διαλέκτου γωνία

Από τα πρώτα πράγματα που αντιλαμβάνεται κάποιος που ζει στην Ελλάδα και επισκέπτεται το νησί της Αφροδίτης είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούν οι ντόπιοι τα ελληνικά είναι ελαφρώς διαφορετικός. Εκτός από την χαριτωμένη προσωδία - τη μελωδικότητα, δηλαδή, της εκφοράς του λόγου, τις καταλήξεις και τη σύνταξη, το λεξιλόγιο είναι αυτό που διαφέρει περισσότερο. Αυτές οι διαφορές μπορούν καμιά φορά να προκαλέσουν κωμικά φαινόμενα ή παρεξηγήσεις, στις οποίες υπέπεσε και ο γραφών.

Κάποιες λέξεις είναι μοναδικές στην κυπριακή διάλεκτο. Σε αυτή την περίπτωση, μια απλή ερώτηση «Τι είναι αυτό;» ξεδιαλύνει το τοπίο. Τέτοιες λέξεις είναι το «βουρώ» που θα πει τρέχω, ο «φλόκος» που είναι η σφουγγαρίστρα, ο «γάρος» που είναι ο γάιδαρος, αν και αυτό μπορεί να μπερδευτεί με την ελλαδίτικη άλμη, και τα «κουτσακωτίρια», λέξη που  -για έναν λόγο, τον οποίον κάποια μέρα θα ανακαλύψω- σημαίνει τα μανταλάκια . Τα πράγματα, όμως, για τους φτωχούς «καλαμαράδες» περιπλέκονται, ιδίως όταν υπάρχουν λέξεις που χρησιμοποιούνται με εντελώς διαφορετικό νόημα στα εξ Ελλάδος ελληνικά και την κυπριακή διάλεκτο.

Ένα ζεστό μεσημεράκι ήμουν με μια παρέα από τη Λάρνακα σε ένα εστιατόριο. Ο κολλητός μου φίλος ήρθε αργοπορημένος και μας λέει αυτολεξεί «Είδατε τον πελεκάνο; Εν μέσα στο μαγαζί!». Ένας απίστευτος ενθουσιασμός με κατέλαβε. Είχα ακούσει για τον πελεκάνο της Μυκόνου. Σκέφτηκα  κάτι αντίστοιχο θα υπάρχει στην Κύπρο! Αυτόματα, σηκώθηκα και μπήκα μέσα να δω το θέαμα. Προς μεγάλη μου απογοήτευση, αντί για ένα πτηνό, είδα έναν κατά τ’ άλλα  συμπαθέστατο κύριο που έπινε τη μπίρα του φορώντας φόρμα εργασίας. Έτσι συνειδητοποίησα ότι ο «πελεκάνος»,  προφανώς έχει τη ρίζα του στο ρήμα  πελεκώ και σημαίνει ξυλουργός. Παρόμοια αντέδρασα όταν μου είπαν ότι θα συναντούσα την μαστόρισσα της παρέας μου. Δεν εμφανίστηκε ούτε ο Μπομπ ο μάστορας ούτε η σύζυγος του. Για προϊσταμένη και για αφεντικό, πάντως, η συγκεκριμένη κυρία ήταν πολύ γλυκιά.

Όταν, για τον οποιονδήποτε λόγο, σας αποκαλέσουν «βαρετό» να αντιδράσετε, όπως και να έχει. Στην Κύπρο ο βαρετός είναι ο βαρύς. Προσωπικά, αν με ρωτήσετε,  προτιμώ την ελληνική σημασία της λέξης. Επίσης, να ξέρετε ότι κοντά στα ποτάμια υπάρχουν πολλές κουφές. Μη βιαστείτε να αντιδράσετε για το αν είναι πολιτικά ορθή η διατύπωση… εκτός εάν είστε μέλος κάποιας φιλοζωικής! Γνωρίζοντας ότι τα ερπετά δε φημίζονται για την ακοή τους, η λέξη κουφή αντικατέστησε την οχιά. Αν πάλι, πάνω σε μια αδέξια κίνησή σας, σπάσετε κανένα ποτήρι και σας ζητήσουν ένα «φτυάρι»…  μη φοβηθείτε. Δε θα σας θάψει κανείς για να σας τιμωρήσει, εξάλλου τις περισσότερες φορές οι Κύπριοι είναι ευγενέστατοι. Απλά,  δώστε τους ένα φαράσι και θα είναι όλοι χαρούμενοι. Τώρα για να σας βάλει πάλι ένα ποτήρι κρύο νερό θα πρέπει να πάρετε παγάκια από τον «θάλαμο», όχι σαν και αυτούς τους τηλεφωνικούς του Λονδίνου αλλά από την καλαμαρίστικη κατάψυξη.

«Τα λάθη είναι ανθρώπινα, η συγχώρεση όμως θεία». Στην περίπτωση που γράψετε κάτι λάθος με μολύβι μη ζητήσετε γόμα γιατί θα σας δώσουν ένα σωληνάριο με κόλλα. Για να πάρετε αυτό που θέλετε, ζητήστε ένα «σβηστήρι». Αντίθετα, αν επιμείνετε με την κόλα, θα καταλήξετε μ’ ένα κομμάτι χαρτί ή, το πολύ-πολύ, με κανένα τσιγαρόχαρτο, διότι η ίδια λέξη ή το υποκοριστικό της («κολλούα» = μικρή κόλλα) χρησιμοποιούνται και μ’ αυτή τη σημασία. Θυμάμαι, επίσης, την αντίδραση μια κοπελιάς όταν με ρώτησε αν έχω μια «πίσσα» να της δώσω. Τρόμαξε η γυναίκα όταν με είδε να γουρλώνω τα μάτια σαν να μου ζητούσε κάτι εξωφρενικό. Το καλό με αυτές τις παρανοήσεις είναι ότι μια φορά αν καταλάβεις κάτι λάθος είναι αρκετή για να  μάθεις το σωστό νόημα. Από εκείνη τη στιγμή κουβαλώ ένα κουτί με τσίχλες στην τσέπη του σακακιού μου.

Σε αυτό το σημείο, θέλω να επιστήσω την προσοχή στους συμπατριώτες μου που συχνά έρχονται και κοκορεύονται για τα πράγματα που είναι διαφορετικά στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, σε καμία, μα καμία περίπτωση μην αρχίσετε να επαίρεστε για το μέγεθος της έπαυλης ή της βίλας σας στα βόρεια προάστια της Αττική ή στα παράλια της Ρόδου. Δεν είμαι σε θέση, ανάλογα και με το φύλο των συνομιλητών σας, να πω με ασφάλεια αν τα αδέλφια μας θα το εκτιμήσουν ή όχι… Το μόνο που  μπορώ να εγγυηθώ είναι ότι διατρέχετε μεγάλο κίνδυνο να παρεξηγηθείτε!

Τέλος, αν ένας 60χρονος σας παροτρύνει να «πιείτε» ένα τσιγάρο μαζί του - γεγονός που συνέβη σ’ εμένα - δεν είναι ντίλερ. Εννοεί το συμβατικό τσιγάρο!