Βότανα: Βασιλικός

Χαρακτηριστικά, εμφύτευση, μαγειρική, φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες

Ο βασιλικός είναι ένα από τα δημοφιλέστερα βότανα και η επιστημονική ονομασία του είναι «Ocimum basilicum». Πρόκειται για αρωματικό, ποώδες φυτό της οικογένειας των Χειλανθών Λαμιίδων. Κατάγεται πιθανότατα από την Ινδία από την οποία ταξίδεψε πριν από 4.000 χρόνια στην Αίγυπτο, στην αρχαία Ελλάδα και εξαπλώθηκε, τέλος, στην Ευρώπη.

Σήμερα καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό στη Γαλλία, Ιταλία, Αίγυπτο, Μαδαγασκάρη, Ουγγαρία, Ινδονησία, Μαρόκο, Ισραήλ, Η.Π.Α. και στην Ελλάδα.

Η γεωγραφική θέση, το πλούσιο έδαφος και το κλίμα έχουν κάνει την Κύπρο γνωστή για τα περισσότερα από 600 είδη βοτάνων που φύονται στο νησί. Η ρίγανη, ο βασιλικός, η μέντα, το φασκόμηλο, το χαμομήλι και η αλόη είναι μερικά από τα βότανα που οι Κύπριοι όχι μόνο εξάγουν σε όλο τον κόσμο αλλά τα χρησιμοποιούν και οι ίδιοι ως αφεψήματα, ως αιθέρια έλαια για θεραπείες μασάζ και για την πρόληψη πολλών ασθενειών.

Η ονομασία:
Η λέξη «βασιλικός» προέρχεται από την ελληνική λέξη «βασιλεύς», που σημαίνει «βασιλιάς» και έχει συνδεθεί με την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, τιμώντας την εύρεση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη, μητέρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α΄. Επιπρόσθετα, ο βασιλικός, θεωρείται από πολλούς συγγραφείς της μαγειρικής, ως ο «βασιλιάς των βοτάνων».

Θρεπτική αξία:
Ο βασιλικός είναι πλούσιος σε αντιοξειδωτική προβιταμίνη Α, που βοηθάει στο άσθμα, στην οστεοαρθρίτιδα και τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Είναι επίσης καλή πηγή μαγνησίου, που προάγει την καρδιαγγειακή υγεία, καλίου και βιταμίνης C και πολύ καλή πηγή σιδήρου και ασβεστίου.

Θεραπευτικές και φαρμακευτικές ιδιότητες:
Ο βασιλικός χρησιμοποιείται ως φαρμακευτικό βότανο, καθώς πιστεύεται πως είναι καλό διουρητικό, καταπραΰνει το στομαχόπονο, το πονοκέφαλο, ανακουφίζει από τις κράμπες στο στομάχι, γαστρική καταρροή, εμετό, εντερική καταρροή, δυσκοιλιότητα και εντερίτιδα. Το τσάι από βασιλικό βοηθάει στην πέψη και καταπραΰνει το έντερο. Το εκχύλισμα βασιλικού δρα ευεργετικά στις περιπτώσεις στοματίτιδας και επιχείλιου έρπητα.

Το αιθέριο έλαιο του βασιλικού ανακουφίζει από το βήχα, τη γρίπη και το κρύωμα, την κατάθλιψη και την ατονία και καταπραΰνει από τα τσιμπήματα από τα έντομα και τα φίδια. Ας μην ξεχνάμε ότι και κατά την αρχαιότητά τον χρησιμοποιούσαν ως επίθεμα, μετά από δάγκωμα εντόμου, σκορπιού ή και φιδιού. Επιπρόσθετα, τονώνει το νευρικό σύστημα, καταπολεμά το στρες, το άγχος, την πνευματική κόπωση, βοηθά στη συγκέντρωση και ενισχύει τη μνήμη.

Ο βασιλικός σε σκόνη καταπολεμά το κρυολόγημα ενώ η κατανάλωση φύλλων βασιλικού με λάδι, σαν σαλάτα, καταπολεμά τη δυσκοιλιότητα. Επίσης, τα φύλλα βασιλικού χρησιμοποιούνται ως αντισπασμωδικά.

Το τσάι βασιλικός είναι πολύ δημοφιλές μεταξύ των Κυπρίων και θεωρείται ως ένα παραδοσιακό προϊόν. Το βότανο που χρησιμοποιείται για να παρασκευαστεί το τσάι βασιλικός αναφέρεται επίσης και ως Τούλσι ή μερικές φορές Άγιος βασιλικός. Έχει πολλά οφέλη και είναι πολύ καλό για την επούλωση.

Τέλος, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, «οι ενώσεις στο αιθέριο έλαιο του βασιλικού έχουν ισχυρές αντιοξειδωτικές, αντιμικροβιακές ιδιότητες και δυνητικές για χρήση στην αντιμετώπιση του καρκίνου».

Χαρακτηριστικά, εμφύτευση και συλλογή:
Ο βασιλικός είναι φυτό ποώδες, μονοετές, καλλωπιστικό, με φύλλα ελλειπτικά και ωοειδή, μήκους 3-11 εκατοστά και πλάτος 1-6 εκατοστά. Τα άνθη του, είναι άσπρα και σχηματίζονται στις κορφές των βλαστών. Αναπτύσσεται σε ύψος 30-130 εκατοστά και ανθίζει από την άνοιξη μέχρι το καλοκαίρι ανάλογα με την εποχή σποράς. Πρόκειται για φυτό που το συναντάμε σαν καλλιεργούμενο κυρίως στους κήπους και στις γλάστρες των σπιτιών.

Ο βασιλικός επιρρεπής στο κρύο και έτσι αναπτύσσεται πολύ καλύτερα κάτω από θερμές και ξηρές συνθήκες. Το έντονο ηλιακό φως βοηθά πολύ στην ανάπτυξη του και ως εκ τούτου, η καλλιέργεια του σε θερμοκήπιο είναι ιδανική.

Η φύτευση του βασιλικού μπορεί να γίνει κατευθείαν με σπόρο ή με έτοιμα φυτά βασιλικού από φυτώριο. Για της σπορά του βασιλικού, φυτεύουμε λίγους σπόρους απευθείας στο χώμα ή στη γλάστρα, σε βάθος ενός εκατοστού νωρίς την άνοιξη, τα οποία φυτρώνουν σε 1-2 βδομάδες. Η σπορά του βασιλικού σε εξωτερικό χώρο είναι καλό να γίνεται στις αρχές Μαρτίου. Από την άλλη αν φτιάξουμε φυτά βασιλικού με έτοιμα φυτά από φυτώρια, κατάλληλη εποχή για μεταφύτευση είναι η περίοδος Απριλίου - Μαΐου.

Αν θέλουμε να αποξηράνουμε φύλλα βασιλικού τα δένουμε σε ένα ματσάκι και τα κρεμάμε ανάποδα μέχρι να ξεράθουν.

Μαγειρική χρήση του Βασιλικού:

Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά μαγειρικά βότανα που χαρακτηρίζει κυρίως την Ιταλική κουζίνα αλλά και τις κουζίνες της Νοτιοανατολικής Ασίας, της Ινδονησίας, Ταϊλάνδης, Μαλαισίας, Βιετνάμ, Καμπότζης, Λάος και της Ταϊβάν.

Πρόκειται για ένα από τα κύρια αρωματικά συστατικά που δίνει θεσπέσια γεύση σε διάφορα ψητά, σαλάτες, βραστά, κοκκινιστά, σούπες κλπ. ενώ ταιριάζει πολύ σε σάλτσες που έχουν ως βάση τη φρέσκια ντομάτα. Συνήθως, προστίθεται την τελευταία στιγμή στο φαγητό, καθώς το μαγείρεμα, καταστρέφει γρήγορα τη γεύση του. Ως εκ τούτου, στη μαγειρική χρησιμοποιούνται κυρίως αποξηραμένα φύλλα βασιλικού.

Στην Ιταλική κουζίνα, η σάλτσα ζυμαρικών pesto έχει για βάση της το βασιλικό. Οι Κινέζοι επίσης, χρησιμοποιούν νωπούς ή αποξεραμένους βασιλικούς, σε σούπες και άλλες τροφές. Τέλος, ο βασιλικός χρησιμοποιείται ως βάση και για γλυκά, παγωτά και σοκολάτες.