Η Λεμεσός πετά… και στα ενοίκια

Τα πολύ υψηλά ενοίκια δεν παρατηρούνται μόνο στο κέντρο της πόλης, αλλά σε όλες τις αστικές περιοχές της επαρχίας

«Γολγοθάς» χαρακτηρίζεται η εύρεση στέγης στη Λεμεσό για νεαρά ζευγάρια, νέους ανθρώπους που θέλουν να φύγουν από το σπίτι τους, επαναπατρισθέντες φοιτητές, καθώς και φοιτητές που σπουδάζουν στην πόλη.

Μπορεί να είναι γενικώς παραδεκτό πως η πόλη της Λεμεσού παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, όμως, αυτό δεν αντανακλά στους κατοίκους της, ενώ, μάλλον, συμβαίνει το ανάποδο, αφού η οικονομική ανάπτυξη της πόλης έφερε τεράστιες αυξήσεις στις τιμές των ενοικίων, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο για κάποιον νέο να ενοικιάσει εντός ορίων της Λεμεσού.

Σύμφωνα με το δείκτη WiRE Index, σε μόλις μία δεκαετία τα ενοίκια διαμερισμάτων στη Λεμεσό έχουν αυξηθεί κατά 44%, ενώ εκείνα των κατοικιών κατά 7%. Μολονότι η Κύπρος πέρασε τη μεγάλη κρίση του 2013, καθώς και την πανδημική κρίση που μας ταλαιπωρεί ακόμη, οι τιμές των ενοικίων στη Λεμεσό όλο και ανεβαίνουν. Η υψηλή ζήτηση για προσιτή στέγη, παράλληλα με τη χαμηλή προσφορά και την επικέντρωση της οικοδομικής βιομηχανίας σε κατοικίες και διαμερίσματα πολυτελείας, συνθέτουν ένα σκηνικό το οποίο δυσκολεύει αφάνταστα όλους όσους ενδιαφέρονται να ενοικιάσουν στην πόλη.  Είναι χαρακτηριστικό πως το θέμα έχει τέτοιες διαστάσεις που τα πολύ υψηλά ενοίκια δεν παρατηρούνται μόνο στο κέντρο της πόλης, αλλά σε όλες τις αστικές περιοχές της επαρχίας. Επιπλέον, στη Λεμεσό υπάρχει έντονη παρουσία πολυεθνικών, διεθνών και υπεράκτιων εταιρειών, οι οποίες προσφέρουν στο προσωπικό τους πολύ υψηλές απολαβές, που έχει ως αποτέλεσμα οι υψηλές τιμές ενοικίων να μπορούν να καλυφθούν από αυτό το κομμάτι των εργαζόμενων που όλο και αυξάνεται, ενώ μερικές από αυτές τις εταιρείες, σε κάποιες περιπτώσεις, αγοράζουν ή ενοικιάζουν ολόκληρες πολυκατοικίες για τη στέγαση του προσωπικού τους.

Τι λένε οι ειδικοί;

Η Regional Franchise Director της Remax Cyprus, Άλκηστις Νικολάου, η οποία έκανε μία σύντομη ανασκόπηση της κατάστασης στην πόλη και επαρχία Λεμεσού. Η μέση τιμή ενοικίου, σύμφωνα με τη Remax Cyprus, αυτή την περίοδο στην αστική Λεμεσό είναι 600 ευρώ για διαμέρισμα ενός υπνοδωματίου, 800 για δύο υπνοδωμάτια και πέραν των 1000 ευρώ για διαμερίσματα τριών υπνοδωματίων. Οι ενδεικτικές αυτές τιμές αυξάνονται κατά πολύ όταν αναφερόμαστε σε νεόδμητες οικοδομές.

Η κ. Νικολάου σημείωσε πως το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στην έλλειψη διαθέσιμων οικιών. Χαρακτηριστικά, μας ανέφερε πως τα περισσότερα από τα νέα σπίτια και διαμερίσματα που ανεγείρονται στην πόλη προπωλούνται πριν καν ξεκινήσουν οι οικοδομικές εργασίες. Παράλληλα, οι υψηλές τιμές των ενοικίων οδηγούν πολλά νεαρά ζευγάρια στην αναζήτηση προσιτής στέγης για αγορά λίγο έξω από την πόλη, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο λόγω των κινήτρων που έδωσε το κράτος. Λόγω του σοβαρού προβλήματος ακρίβειας που κυριαρχεί στην παγκόσμια αγορά, οι οικοδομική βιομηχανία αντιμετωπίζει επίσης σοβαρά προβλήματα αύξησης του κόστους. Η αξία των οικοδομικών υλικών έχει ανέβει περίπου 30%, με το πρόβλημα να αγγίζει ακόμα και περιπτώσεις όπου υπάρχει υπογραμμένο συμβόλαιο και χρειάζεται μεγάλη αναθεώρησή του.

Εναλλακτικές επιλογές απελπισίας

Πίσω στα χωριά: Στις προηγούμενες δεκαετίες, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της υπαίθρου ήταν η αστυφιλία, όμως, τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται αλλάζουν το σκηνικό. Νέοι και νέες, αλλά ειδικά νεαρά ζευγάρια, επιστρέφουν στα χωριά τους όπου και χρησιμοποιούν και ανακαινίζουν τα σπίτια των παππούδων και των γιαγιάδων τους, προκειμένου να εξασφαλίσουν στέγη, χωρίς ενοίκιο. «Προσπαθήσαμε να βρούμε σπίτι ή διαμέρισμα στη Λεμεσό» αναφέρει στον Πολίτη η Μαρία, «αλλά το κόστος του ενοικίου δεν μπορούσαμε να το καλύψουμε με τους μισθούς μας. Προτιμήσαμε, τελικώς, να πάμε στο χωριό του Γιώργου, τη Συλίκου, για να απαλλαγούμε από το ενοίκιο. Παράλληλα, απολαμβάνουμε την ύπαιθρο και τα βουνά, ενώ πηγαινοερχόμαστε στην εργασία μας σε μόλις 20 λεπτά. Δεν είναι ιδανική λύση, αλλά υπό τις περιστάσεις ήταν προτιμότερο και πιο συμφέρον από τα πανάκριβα ενοίκια της Λεμεσού» δήλωσε στον «Π» η Μαρία.

Κατοικούν στην Πάφο και δουλεύουν στη Λεμεσό: Όσο και αν ακούγεται παράξενο ή υπερβολικό, δεν είναι λίγοι οι εργαζόμενοι στη Λεμεσό που αναγκαστικά αποφασίζουν να μένουν σε άλλες πόλεις. Ειδικά, η επιλογή της Πάφου μοιάζει ως σωτήρια για αρκετούς, μιας και πρόκειται για το κοντινότερο αστικό κέντρο με ενοίκια στη μισή και χαμηλότερη τιμή της Λεμεσού. Για μερίδα εργαζομένων στη δυτική Λεμεσό και στη βιομηχανική περιοχή του Αγίου Συλά, η Πάφος δεν απέχει από την εργασία τους παρά μόνο 30 λεπτά. Ένα νεαρό ζευγάρι μπορεί να βρει στην Πάφο ένα διαμέρισμα με δύο υπνοδωμάτια μόλις στα 300 ευρώ, εντός του αστικού κέντρου της πόλης, δίπλα από σχολεία και άλλες υπηρεσίες, την ίδια ώρα που κάτι αντίστοιχο στη Λεμεσό κοστίζει στην καλύτερη 800-1000 ευρώ. «Ακόμα και με την αύξηση στη τιμή των καυσίμων, προτιμούμε να μένουμε στη Πάφο. Ψάξαμε αρκετά στη Λεμεσό, αλλά τα λεφτά που μπορούσαμε να διαθέσουμε δεν έφταναν με τίποτα. Πηγαινορχόμαστε με τον σύντροφό μου παρέα το πρωί και επιστρέφουμε στην Πάφο το απόγευμα. Θέλουμε στο μέλλον να φτιάξουμε οικογένεια και δυστυχώς σε ένα studio ή ένα μονάρι διαμέρισμα στη Λεμεσό αυτό μοιάζει αδύνατο», ανέφερε χαρακτηριστικά  η Άννα, που μαζί με τον σύντροφό της Κωνσταντίνο μετακόμισαν στη Πάφο για λόγους επιβίωσης.

Ψάχνουν δουλειά σε άλλες πόλεις: Με τους μισθούς στη Λεμεσό να μην είναι ουσιαστικά καλύτεροι από τις υπόλοιπες πόλεις της Κύπρου, αρκετοί Λεμεσιανοί ψάχνονται για άλλες επιλογές. Εξαιρώντας τη Λευκωσία που σε ορισμένες περιοχές παρουσιάζονται υψηλά ενοίκια, στις υπόλοιπες πόλεις το κόστος στέγασης είναι αισθητά χαμηλότερο. Νέοι και νέες που σπούδασαν στο ΤΕΠΑΚ, με το πέρας των σπουδών τους ενώ θα επιθυμούσαν να μείνουν στη Λεμεσό, η δουλειά που βρίσκουν δεν μπορεί να καλύψει το υψηλό κόστος ζωής στη Λεμεσό, κάνοντας έτσι το βήμα και επιστρέφουν πίσω στις πόλεις τους, ψάχνοντας για δουλειά με χαμηλότερους μεν μισθούς, αλλά με πολύ πιο χαμηλό ενοίκιο.

Ακόμα, Λεμεσιανοί φοιτητές που σπουδάζουν εκτός της πόλης επιστρέφουν στη Λεμεσό και ενώ βρίσκουν δουλειά, ο μισθός τους δεν αρκεί σε καμία περίπτωση για να μπορούν να φύγουν από το πατρικό τους σπίτι και να ανεξαρτητοποιηθούν. Ακόμα και όταν ένας νέος βρίσκει δουλειά με σχετικά υψηλό μισθό για την ηλικία και την εμπειρία του, ο κανόνας είναι ότι το ύψος του μισθού αυτού αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 60-70% του ενοικίου, ενώ προφανώς, ακόμα χειρότερα, είναι τα δεδομένα για τους χαμηλόμισθους και άνεργους για τους οποίους το ζήτημα της ανεξάρτητης στέγασης μοιάζει με όνειρο απατηλό.

Προσπάθεια για στήριξη

Το μεγάλο αυτό πρόβλημα της στέγασης είναι γνωστό και έχει απασχολήσει πολλάκις τους φορείς της πόλης. Ιδιαίτερα, ο Δήμος Λεμεσού και το ΤΕΠΑΚ έχουν παραδεχθεί το πρόβλημα και προβαίνουν σε ενέργειες, έτσι ώστε να βοηθήσουν στην άμβλυνση του φαινομένου. Η ελεύθερη αγορά, δυστυχώς, δεν μπορεί να ρυθμίσει τις τιμές των ενοικίων, με τον μοναδικό τρόπο για αντιμετώπιση του προβλήματος να είναι η αύξηση των διαθέσιμων χώρων στέγασης, που ταυτόχρονα να είναι οικονομικά προσβάσιμοι.

Συνεργασία Δήμου Λεμεσού-ΚΟΑΓ

Στην προσπάθεια του Δήμου Λεμεσού για αύξηση της προσιτής στέγης στην πόλη, συμβάλλει και ο ΚΟΑΓ. Συγκεκριμένα, ο δήμος της πόλης μαζί με τον Κυπριακό Οργανισμός Ανάπτυξης Γης προχωρούν στην ανέγερση κατοικιών που θα δοθούν σε οικογένειες που τα έχουν ανάγκη, έναντι πολύ χαμηλού ενοικίου ή αγοράς. Το πρόγραμμα αφορά την ανάπτυξη πέρα των 600 κατοικιών σε τρία τεμάχια γης, συνολικού εμβαδού πέρα των 31.000 τετραγωνικών μέτρων, ιδιοκτησίας του Δήμου Λεμεσού στον Άγιο Νικόλαο και Άγιο Ιωάννη, με το συνολικό κόστος της επένδυσης να ξεπερνά τα 100 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία θα δαπανηθούν από τον ΚΟΑΓ. Το όλο έργο αναμένεται να ξεκινήσει σύντομα, αφού βρίσκεται σε αρκετά προχωρημένο στάδιο, με τα πρώτα διαθέσιμα σπίτια να παραδίδονται το 2024.

Σε δηλώσεις του ο δήμαρχος Λεμεσού Νίκος Νικολαΐδης τόνισε πως πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες θετικές παρεμβάσεις του δήμου στην προσπάθεια ρύθμισης του προβλήματος στέγης της πόλης. «Πρόκειται για 600 κατοικίες που θα εξυπηρετούν 600 διαφορετικές οικογένειες, σε κατοικίες ενός μέχρι και τεσσάρων υπνοδωματίων, με ενοίκιο 30% χαμηλότερο της αγοράς. Είναι ένα έργο υποδειγματικής ανάπτυξης με κοινόχρηστους χώρους για κοινωνικές εκδηλώσεις, με σύγχρονες προδιαγραφές και με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος συντήρησης. Περίπου το 70% των σπιτιών θα είναι με ενοίκιο και το υπόλοιπο 30% θα πωληθεί από τον ΚΟΑΓ και πάλι σε προσιτές τιμές. Για τον σχεδιασμό και την ολοκλήρωση του έργου εργάζεται μία μεγάλη ομάδα με ειδικούς για όλα τα ζητήματα που άπτονται μιας τόσο μεγάλης επένδυσης», πρόσθεσε ο δήμαρχος. Το συνολικό έργο προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί το 2026, ενώ θα λύσει ταυτόχρονα και το θέμα συντήρησης των υπαρχουσών εργατικών πολυκατοικιών του Δήμου.

Θα πρέπει να γίνουν πολλά

Μπορεί οι αρμόδιοι φορείς να κατανοούν το μεγάλο πρόβλημα που υπάρχει στην πόλη και το οποίο συνεχώς αυξάνεται, αλλά χρειάζονται να παρθούν δραστικά μέτρα με τις κατάλληλες πολιτικές αποφάσεις, έτσι ώστε να σταματήσει η ανιούσα των τιμών ενοικίασης και αγοράς. Μία πόλη η οποία περηφανεύεται για την ανάπτυξή της τα τελευταία χρόνια δεν μπορεί να στερεί από τους κατοίκους της το δικαίωμα στέγης στην πόλη που μεγάλωσαν. Η πολιτεία έχει τους τρόπους να συνδράμει ακόμα περισσότερο στην κατεύθυνση της κοινωνικής στέγης, αλλά και με συγκεκριμένες πολιτικές να βοηθήσει στην αύξηση της προσφερόμενης κατοικίας, που θα μειώσει αναπόφευκτα τις τιμές των ενοικίων. Η θετική παρέμβαση στην αγορά είναι μία τακτική που μπορεί να βοηθήσει και θα πρέπει να συνδράμουν σε αυτή την κατεύθυνση και άλλοι φορείς πέραν του ΚΟΑΓ, του Δήμου Λεμεσού, της Αρχιεπισκοπής και του ΤΕΠΑΚ.

Με τους μισθούς να παραμένουν σε χαμηλά ή μέτρια επίπεδα, η σκέψη για αγορά ενός διαμερίσματος ή μιας οικίας παραμένει όνειρο ανεκπλήρωτο. Μπορεί οι τράπεζες να διαφημίζουν διάφορα σχέδια δανειοδότησης και το κράτος να έδωσε ορισμένα κίνητρα, όμως, η πικρή πείρα της κοινωνίας για τα κόκκινα δάνεια και η μη ύπαρξης δυνατότητας και κουλτούρας αποταμίευσης, καθιστούν τη λύση του στεγαστικού δανείου ανέφικτη και εκτός σχεδίου για τους νέους. Ακόμα και υπό τις σημερινές συνθήκες της κατακόρυφης αύξησης των ενοικίων, η προοπτική ενός δανείου φοβίζει τους νέους, λόγω κυρίως της μη ύπαρξης εργασιακής και μισθολογικής σταθερότητας. Αν, όμως, δοθούν γενναιόδωρες επιχορηγήσεις σε νεαρά ζευγάρια για εξασφάλιση δανείων, τότε πολλά ζευγάρια θα το εκμεταλλευτούν και παράλληλα θα αυξηθούν και τα διαθέσιμα σπίτια.

Θα πρέπει να παρθούν παραδείγματα από άλλες πόλεις του εξωτερικού και τις πολιτικές που ακολούθησαν για να λύσουν το πρόβλημα. Για παράδειγμα, σε μερικές πόλεις της Ευρώπης, για να δοθεί η κατά παρέκκλιση άδεια για ανέγερση ενός πύργου με πολυτελείς κατοικίες ή ενός συγκροτήματος με επαύλεις, ο ιδιοκτήτης του έργου είναι υποχρεωμένος να ανεγείρει αντίστοιχο αριθμό προσιτών διαμερισμάτων/οικιών σε άλλη περιοχή. Για παράδειγμα, σε ολόκληρη την Αγγλία το 17% των σπιτιών ή αν προτιμάτε, σχεδόν 4 εκατομμύρια άνθρωποι, μένουν σε κοινωνικές στέγες που διαθέτουν διάφοροι φορείς, όπως οι δήμοι. Στο Βερολίνο, στις πρόσφατες εκλογές, η κοινωνία των πολιτών κατάφερε να πείσει τις αρχές να θέσουν ενώπιον των κατοίκων της πόλης το ερώτημα αν επιθυμούν την απαλλοτρίωση των διαμερισμάτων από τις μεγάλες εταιρείες που τα διαχειρίζονται. Οι κάτοικοι του Βερολίνου, με πλειοψηφία 56.3%, ζήτησαν να μην επιτρέπεται σε καμία εταιρεία να κατέχει πέραν των 3.000 διαμερισμάτων, ενώ ζητούν τα επιπλέον των 3.000 διαμερίσματα που κατέχουν οι μεγάλες εταιρείες να απαλλοτριωθούν προς όφελος των ευάλωτων, σε τιμές κάτω τους κόστους.

Σήμερα, το παραλιακό μέτωπο της Λεμεσού έχει γεμίσει με πύργους, ο οποίοι, όμως, στην πραγματικότητα είναι άδειοι, αφού οι ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων δεν είναι τίποτα άλλο παρά επενδυτές που προχώρησαν στην αγορά για την εξασφάλιση διαβατηρίου. Την ίδια ώρα, λοιπόν, που πολυτελείς πύργοι παραμένουν άδειοι, χιλιάδες νέοι και νέες προβληματίζονται και βλέπουν το μέλλον τους στην πόλη αβέβαιο και σίγουρα αυτό δεν είναι ανάπτυξη.

Η στέγαση των φοιτητών

Η στέγαση των φοιτητών στην πόλη είναι ένα ακόμα τεράστιο κεφάλαιο για τη Λεμεσό. Η επιλογή για ανάπτυξη του ΤΕΠΑΚ στο ιστορικό κέντρο της πόλης μπορεί να βοήθησε καθοριστικά στην αναζωογόνηση του κέντρου της Λεμεσού, όμως έφερε χιλιάδες φοιτητές σε μία περιοχή όπου δεν υπάρχουν οι ανάλογες υποδομές για στέγασή τους. Ενώ, λοιπόν, η Β’ φάση ανάπτυξης του ΤΕΠΑΚ (στους χώρους του παλιού νοσοκομείου, της Αστυνομικής Διεύθυνσης Λεμεσού και της Τεχνικής Σχολής) δεν έχει προχωρήσει, το πρόβλημα της στέγασης για τους φοιτητές μεγάλωσε ακόμα περισσότερο. Τα ελάχιστα διαμερίσματα στο κέντρο της πόλης έχουν πολύ υψηλές τιμές, γεγονός που τα καθιστά μη προσβάσιμα και σε ορισμένες περιπτώσεις ακατάλληλα. Επίσης, αν και φοιτητές επιλέγουν να απομακρυνθούν από το κέντρο της πόλης και να στεγαστούν σε &am