Η Ετυμολογία της λέξης Χριστούγεννα & η ελληνική προέλευση της Αγγλικής Έκφρασης «ΧMAS»

Τα Χριστούγεννα είναι η ετήσια Χριστιανική εορτή της γέννησης του Χριστού και περικλείει το σύνολο των εορτών από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι τα Θεοφάνεια. Θεωρείται η λαμπρότερη θρησκευτική γιορτή στην χριστιανική Δύση, σε αντίθεση με την ορθόδοξη Ανατολή που έχει ως λαμπρότερη γιορτή το Πάσχα (Λαμπρή).

Η λέξη Χριστούγεννα είναι Mεσαιωνική και συναντάται για πρώτη φορά τον 10^ο αιώνα σε κείμενο του αυτοκράτορα Κων/νου Ζ΄Πορφυρογέννητου (Μπαμπινιώτης).

Στη λαϊκή παράδοση Χριστούγεννα, εκτός από την εορτή, αποκαλούνται και τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Η Λέξη Χριστούγεννα είναι σύνθετη λέξη της δημοτικής και προέρχεται από τις λέξεις (Χριστός + γέννα).

Το Χριστός είναι ρηματικό επίθετο του χρίω της αρχαίας ελληνικής που σημαίνει «αλείφω με μύρο ή με αρωματικό έλαιο», αλλά και «αναγορεύω κάποιον σε αξίωμα». Η ετυμολογία της λέξης είναι προβληματική: θεωρείται ότι ίσως προέρχεται από το *χρισ-(γ)ω, ή ακόμη από το χραύω=αγγίζω, χαράζω. Το επίθετο Χριστός, στην ελληνιστική περίοδο αποτελεί μεταφραστικό δάνειο από την αραμαϊκή της Παλαιάς Διαθήκης και αποδίδει το mesῑh ᾱ(mᾱsῑhᾱστα εβραϊκά-Μεσσίας) που έχει την ίδια σημασία, δηλαδή «χρισμένος από το Θεό ως σωτήρας». Το ουσιαστικό γέννα είναι παράγωγο του ρήματος γεννώ που προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα *gena-και απαντάται με πλήθος μορφών και παραγώγων τόσο στην ελληνική, ήδη από την αρχαία εποχή, όσο και σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Η λέξη Χριστούγεννα στα αγγλικά (Christmas) προέρχεται από μία παλιά λέξη «Cristes maesse» που μεταφράζεται σε «μάζα του Χριστού». Αν και κανείς δε γνωρίζει την ακριβή ημερομηνία γέννησης του Ιησού η επιλογή της ημερομηνίας σχετίζεται με τη γιορτή των Ρωμαίων, τα Σατουρνάλια, που τα γιόρταζαν από τις 17 έως τις 21 Δεκεμβρίου και ήταν αφιερωμένα στον θεό Σατούρνο!  Αυτή η ημερομηνία επιλέχθηκε από τους επικεφαλής της εκκλησίας, τον 4^ο αιώνα μ.Χ.

Όμως στα τέλη του 19^ου αιώνα η γιορτή επικράτησε και διαδόθηκε παγκοσμίως. Εκείνη την περίοδο εμφανίστηκαν και τα πρώτα Χριστουγεννιάτικα δέντρα.

Τον 20^ο αιώνα τα Χριστούγεννα ήταν πλέον μία επίσημη και πολύ σημαντική γιορτή.

*Η συντομογραφία «ΧMAS» έχει ελληνική ρίζα.

Οι αγγλόφωνοι λαοί χρησιμοποιούν την συντομογραφία «ΧMas» για τον ολοκληρωμένο αγγλικό όρο των Χριστουγέννων, «Christmas». Ο λόγος που η σύντμηση παίρνει το γράμμα Χ είναι επειδή αντιστοιχεί στο ελληνικό «χ» που είναι γράμμα από το οποίο ξεκινά το όνομα του Ιησού, Χριστός (στα αγγλικά Christ). Το δεύτερο μέρος της λέξης –Mas προέρχεται από την αρχαία αγγλική λέξη Mass που σημαίνει (θεία) Ακολουθία.

Την ημέρα των Χριστουγέννων γιορτάζουν: 

• ΜΑΝΩΛΗΣ
• ΧΡΥΣΑ
• ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
• ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ
• ΧΡΥΣΤΑΛΛΑ
• ΧΡΥΣΟΥΛΑ
• ΧΡΥΣΑΥΓΗ
• ΧΡΙΣΤΙΝΑ
• ΧΡΗΣΤΟΣ

Το χρονικό διάστημα που περικλείει τις γιορτές των Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Θεοφανείων, ονομάζεται στη λαογραφία και Δωδεκαήμερο.

Γενικά τα έθιμα στις εορτές των Χριστουγέννων προέρχονται από ένα συνδυασμό θρησκευτικών και λαϊκών παραδόσεων που εορτάζονται κυρίως από τους χριστιανούς της Ευρώπης και Αμερικής αλλά και από άλλους λαούς μη χριστιανικούς (Κινέζοι, Ιάπωνες κλπ). Στην Ελλάδα και στην Κύπρο συνδυάζονται διεθνή έθιμα όπως ο Άγιος Βασίλης και η υποδοχή του νέου έτους με αλλά έθιμα όπως οι ιστορίες με καλικάντζαρους. Κάθε χώρα έχει τα ιδιαίτερα Χριστουγεννιάτικα έθιμά της.

Τα χριστουγεννιάτικα έθιμα ποικίλουν από χώρα σε χώρα. Ο εορτασμός των Χριστουγέννων για αρκετά έθνη περιλαμβάνει το στήσιμο και το άναμμα του χριστουγεννιάτικου δέντρου, το κρέμασμα των χριστουγεννιάτικων στεφανιών, χριστουγεννιάτικα στολίδια, ζαχαρωτά και την δημιουργία της σκηνής της Γέννησης που περιγράφει την γέννηση του Ιησού Χριστού. Ψάλλονται τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα και διηγούνται ιστορίες με θέμα τους το μωρό Ιησού, τον Άγιο Νικόλαο και τον Άγιο Βασίλη Επίσης τα Χριστούγεννα πραγματοποιείται η ανταλλαγή χριστουγεννιάτικων ευχετήριων καρτών, το κάψιμο των κούτσουρων και η ανταλλαγή δώρων. Μαζί με το Πάσχα, τα Χριστούγεννα είναι μια από τις πιο σημαντικές περιόδους στο χριστιανικό ημερολόγιο και συχνά συνδέεται στενά με άλλες εορτές όπως η εορτή του Αγίου Νικολάου, η εορτή του Αγίου Στεφάνου, η Πρωτοχρονιά και η εορτή των Θεοφανείων.

Ανταλλαγή δώρων: Σημαντικότατο έθιμο στις γιορτές των Χριστουγέννων είναι η ανταλλαγή δώρων. Ιδιαίτερα για τα παιδιά, η εποχή των Χριστουγέννων είναι αυτή κατά την οποία λαμβάνουν σημαντικό αριθμό δώρων από τους γονείς και συγγενείς τους, αλλά και από τον Άγιο Βασίλη, ο οποίος κατά τη διεθνή παράδοση φέρνει τα δώρα κατεβαίνοντας από την καμινάδα του σπιτιού και τα τοποθετεί μέσα στις κάλτσες που είναι κρεμασμένες μπροστά από το τζάκι (κάλτσες των δώρων).

Χριστουγεννιάτικα τραγούδια: Σημαντικά έθιμα στις εορτές των Χριστουγέννων θεωρούνται τα Κάλαντα Χριστουγέννων, τα κάλαντα Πρωτοχρονιάς και τα κάλαντα Φώτων που ψάλλουν συνήθως μικρά παιδιά. Επίσης πολύ δημοφιλή είναι και τα Χριστουγεννιάτικα τραγούδια (διεθνή και εθνικά).

Χριστουγεννιάτικη διακόσμηση: Κύρια έθιμα στη διακόσμηση είναι ο στολισμός του δένδρου των Χριστουγέννων (διεθνές), η απεικόνιση Φάτνη της Γεννήσεως ή Φάτνη των αλόγων, το Αλεξανδριανό ή Αστέρι της Βηθλεέμ (διεθνές), το χριστουγεννιάτικο καράβι (ελληνική συνήθεια που έχει σχέση με την ενασχόληση των Ελλήνων με τη θάλασσα, αλλά και εκκλησιαστική αναφορά - η Εκκλησία συχνά συμβολίζεται με πλοίο), ο στολισμός τα φώτα των Χριστουγέννων (διεθνές) και το χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο. Στην Ελλάδα το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε στα βασιλικά ανάκτορα όταν ήταν βασιλιάς ο Όθωνας.

Φαγητά των Χριστουγέννων: Την περίοδο των Χριστουγέννων στην Κύπρο προετοιμάζονται και καταναλώνονται ιδιαίτερα φαγητά και γλυκά, όπως η γαλοπούλα, η βασιλόπιτα, τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες και άλλα που συμπληρώνουν το πατροπαράδοτο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.