Η Έγκωμη και η ιστορική εξέλιξή της

Σήμερα είναι ένας από τους πιο σύγχρονους δήμους της Λευκωσίας

Η Έγκωμη, βρίσκεται περίπου 3 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας και αποτελεί ανεξάρτητο Δήμο από το Φεβρουάριο του 1986. Το όνομα της περιοχής προήλθε από τις λέξεις «νέα κώμη», απ’ όπου Νέγκωμη και τελικά Έγκωμη. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο δήμος είχε 18.010 κατοίκους.

Φωτογραφία: Antonis Mavrommatis‎

Η ίδρυση της Έγκωμη:

Η Έγκωμη είναι πιθανόν να ιδρύθηκε το 1567, αφότου γκρεμίστηκαν τα σπίτια, οι οικισμοί, οι εκκλησίες και τα μοναστήρια τα οποία είχαν μείνει έξω από τα παλαιά λουζινιακά τείχη της Λευκωσίας, τα οποία κατεδαφίστηκαν από τους Βένετους και ανέγειραν στη θέση τους τα σημερινά βενετικά τείχη της πρωτεύουσας, θέλοντας να περιορίσουν την περίμετρο των παλαιών τειχών. Τότε, οι άστεγοι κάτοικοι των κατεδαφισθέντων συνοικισμών μετακινήθηκαν στα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας και σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από τα νέα τείχη της πόλης και ενός χιλιομέτρου από τον Άγιο Δομέτιο που προϋπήρχε ίδρυσαν την Έγκωμη.

Η παλιά Έγκωμη ήταν η περιοχή που εκτεινόταν βορειοανατολικά της παλαιάς εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Τα πρώτα σπίτια της περιοχής ήταν πλινθόκτιστα, ισόγεια, μικρά στην πλειοψηφία τους, χωρίς εξωτερική αυλή. Το παλαιότερο πλινθόκτιστο σπίτι που σώζεται είναι ένα μεγάλο ισόγειο, στην οδό Στυλιανού Λένα, αρ. 12 κτίσμα του 1895. Οι δρόμοι του χωριού ήταν στενοί και χωματένιοι.

Καθόλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, η Έγκωμη, αποτελούσε μια μικρή αγροτική κοινότητα, οπού οι κάτοικοι της ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Επίσης, φημίζονταν για την εκτροφή μεταξοσκώληκα και παρήγαγε καλής ποιότητας μετάξι.

Φωτογραφία: Antonis Mavrommatis‎

Η σημερινή Έγκωμη:

Η Έγκωμη, αρχικά, δεν αναπτύχθηκε γύρω από τον αρχικό της πυρήνα εξαιτίας του ότι τα μεγάλα κτήματα, που είχε στα ανατολικά, νότια και δυτικά της περιοχής το Μετόχι του μοναστηριού Κύκκου, δεν είχαν διαχωριστεί σε οικόπεδα και εμπόδιζαν την εξάπλωση του χωριού γύρω από τον αρχικό του πυρήνα. Όμως αυτό άλλαξε μετα την οικοπεδοποίηση τους.

Η Έγκωμη μετα την ανεξαρτησία του νησιού το 1960 και ιδιαίτερα μετά το 1980 αναπτύχθηκε με πολύ γρήγορους ρυθμούς σ’ όλους τους τομείς και εξελίχθηκε σ’ ένα από τους πιο σύγχρονους και πιο ανεπτυγμένους δήμους της Λευκωσίας. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ανάπτυξη που έχει σημειωθεί στους τομείς της βιομηχανίας, των υπηρεσιών και του αθλητισμού. Αξιόλογη ήταν επίσης η πρόοδος και στον τομέα της παιδείας.

Σήμερα, η Έγκωμη έχει καταστεί περιοχή με πολλά κέντρα αναψυχής, εστιατόρια και μπαρ, καφετέριες κλπ. Επίσης, στην περιοχή εδρεύουν πολλές ξένες πρεσβείες. Οι κυριότερες απ’ αυτές είναι: η πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, της Ρωσικής Ομοσπονδίας, της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, των Ινδιών, της Ιταλίας, της Βουλγαρίας, της Ουκρανίας, και της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου. Επίσης στην ίδια περιοχή βρίσκονται και οι κατοικίες πολλών πρεσβευτών.

Φωτογραφία: Antonis Mavrommatis‎

Μοναστήρια και εκκλησίες:

Στην Έγκωμη υπάρχουν δυο σημαντικά Μοναστήρια. Το μοναστήρι του Αγίου Προκοπίου, γνωστό ως Μετόχι της Ιεράς Μονής Κύκκου και το μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας. Το μοναστήρι του Αγίου Προκοπίου είναι το πλουσιότερο μετόχι του μοναστηριού της Παναγίας του Κύκκου.

Το μετόχι στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν σπουδαίος σταθμός για τη μεταφορά της εικόνας της Παναγίας σε χρόνια ανομβρίας. Στο μοναστήρι συνέρρεε πλήθος κόσμου για να παρακαλέσει την Παναγία να σταματήσει την Ανομβρία. Αξίζει να σημειωθεί ότι, στο μοναστήρι αυτό είχε εγκατασταθεί ο πρώτος Άγγλος ύπατος Αρμοστής της Κύπρου, Sir Garnet Wolseley (σερ Γκάρνετ Γούλσλεϋ) το 1878. Στον περίβολο του μοναστηριού έστησαν το πρώτο στρατόπεδο τους οι Άγγλοι ακόλουθοι του Κυβερνήτη και οι στρατιώτες που τον συνόδεψαν και έμειναν εκεί ως ότου κτίστηκε το πρώτο Κυβερνείο.

Το μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας βρίσκεται 6 χιλιόμετρα δυτικά της Λευκωσίας. Για την προέλευση του επώνυμου Μακεδονίτισσα, υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Η επικρατέστερη απ’ αυτές είναι ότι τούτο προήλθε από το φυτό μακεδονήσιον (ματζινοήσιν), το γνωστό μαϊντανό. Πότε και από ποιους ιδρύθηκε το μοναστήρι είναι άγνωστο. Το μοναστήρι όμως σύμφωνα με ιστορικές πήγες διατηρήθηκε μέχρι τα τέλη του 19ου αι.

Εκτός από το Μετόχιο του Κύκκου και το μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας, στην Έγκωμη λειτουργούν άλλες 3 εκκλησίες. Ο νέος ιερός ναός του Αγίου Νικολάου, ο ιερός ναός των Αγίων Πάντων και ο παλαιός ιερός ναός του Αγίου Νικολάου.

Φωτογραφία: Δήμος Έγκωμης