Η δύναμη των λέξεων: δημόσια γλώσσα και μισαναπηρισμός

Πόση ζημιά μπορεί να κάνει πραγματικά ένα τραγούδι;

Τεράστια αναστάτωση έχει ξεσπάσει τις τελευταίες μέρες στην Ελλάδα με αφορμή τους στίχους ενός ακυκλοφόρητου ακόμα τραγουδιού. Ο πασίγνωστος τράπερ Light στο κομμάτι του “Polo” μεταξύ άλλων αναφέρει:

Σε ειδικό σχολείο πηγαίνει
Σκάμε καθυστερημένοι όμως με περιμένει
Τρώει το κ**** μου σαν καθυστερημένη
Είναι στερημένη, απεγνωσμένη

Ο Έλληνας τράπερ Light (www.iefimerida.gr)

Άμεση ήταν η αντίδραση της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία. Σε ανακοίνωσή της στις 2 Μαΐου 2025 τονίζει πως «Εάν ένας καλλιτέχνης με τέτοια επιρροή στους νέους καταφεύγει σε στίχους που αποπνέουν μισαναπηρισμό και σεξισμό, που προτρέπουν σε βία και αναπαράγουν ακραία ρητορική μίσους, επειδή δεν κατανοεί το περιεχόμενό τους - είναι κρίμα. Αν όμως το κάνει συνειδητά, για τα views και το χρήμα, τότε είναι ντροπή για το ανθρώπινο είδος.»

Θέση πήρε και ο Υπουργός Επικρατείας Άκης Σκέρτσος με ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου επισημαίνει πως «οι λέξεις έχουν δύναμη και μπορούν είτε να θεραπεύσουν είτε να πληγώσουν βαθιά ήδη τραυματισμένους και ευάλωτους ανθρώπους. Το πρόσφατο τραγούδι του τράπερ "Light" δυστυχώς ανήκει στη δεύτερη κατηγορία καθώς περιέχει απαράδεκτους και προσβλητικούς στίχους σε βάρος των ατόμων με αναπηρία».         

Οι επίμαχοι στίχοι είναι μια καλή ευκαιρία να μιλήσουμε για το φαινόμενο του μισαναπηρισμού. Αποτελεί απόδοση του αγγλικού όρου “disablism”, ο οποίος εμφανίστηκε στα τέλη του 20^ου αιώνα ως μέρος του Κινήματος για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Περιγράφει τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις που υφίστανται τα άτομα με αναπηρία και οδηγούν στον αποκλεισμό, την ανισότητα και τις μειωμένες ευκαιρίες.

Με το εμβληματικό βιβλίο “The politics of disablement” (1990), ο πρωτοπόρος Βρετανός κοινωνιολόγος και ακτιβιστής Mike Oliver (1945-2019) συνέβαλε στη μετακίνηση του βάρους από την ιατρική αντιμετώπιση της αναπηρίας σε μια κοινωνική οπτική. Επεσήμανε πως η αναπηρία είναι υλικό προϊόν κοινωνικοοικονομικών σχέσεων οι οποίες αναπτύσσονται σε ένα συγκεκριμένο χρονικό και ιστορικό πλαίσιο. Έτσι, από μια προσωπική τραγωδία, η αναπηρία άρχισε να αντιμετωπίζεται ως παράγωγο των ορίων που θέτει η κοινωνία, με τα οποία αποκλείει και περιθωριοποιεί τους ανθρώπους αυτούς.

O Βρετανός κοινωνιολόγος και ακτιβιστής Mike Oliver (www.thenation.com)

Αν δούμε τους στίχους του Light υπό αυτό το πρίσμα, το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό. Ένας καλλιτέχνης με τόση επιρροή, ειδικά σε παιδιά και νέους, συμβάλλει στη διαμόρφωση και διαιώνιση στάσεων και αντιλήψεων. Οι λέξεις παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και αναπαραγωγή του μισαναπηρισμού, καθώς αντανακλούν και ενισχύουν τις κοινωνικές προκαταλήψεις απέναντι στα άτομα με αναπηρία. Όλοι μας φυσικά, πόσο μάλλον όσοι έχουν πρόσβαση στο δημόσιο λόγο, είναι ανάγκη να έχουμε υπευθυνότητα στη χρήση της γλώσσας και ενσυναίσθηση απέναντι σε ευάλωτες ομάδες.

Αποτέλεσμα των αντιδράσεων ήταν ο Light να ζητήσει δημόσια συγνώμη και να δεσμευτεί στην αλλαγή των στίχων του τραγουδιού. «Όλη η ευθύνη γι’ αυτόν τον στίχο, ο οποίος έθιξε και πλήγωσε τόσους ανθρώπους, είναι απολύτως και μόνο δική μου. Την παίρνω πάνω μου. Είπα μ******.»

Εντάξει. Δε χρειάζεται να πούμε περισσότερα. Ας κλείσουμε με μια φράση από την αγαπημένη συγγραφέα της σειράς παιδικών βιβλίων “Harry Potter” J. K. Rowling:

«Η δύναμη των λέξεων είναι τέτοια που μπορεί να δημιουργήσει έναν κόσμο ή να καταστρέψει μια ζωή.»