Η γέννηση και η καταγωγή της γιορτής του Κατακλυσμού

Αντλεί ρίζες από τη Γένεση, την Ελληνική Μυθολογία αλλά και την Κυπριακή Λαογραφία

Η γιορτή του κατακλυσμού είναι μια από τις ωραιότερες γιορτές που διοργανώνουμε στο νησί μας. Η παράδοσή της αλλά και η γέννηση της γιορτής έχει πάρα πολλές εκδοχές. Αντλεί ρίζες από τη Γένεση και τον Χριστιανισμό, την Ελληνική Μυθολογία αλλά και την Κυπριακή Λαογραφία.

Η πρώτη εκδοχή καταγράφετε στο βιβλίο «Γέννηση» και είναι γνωστή ιστορία του Νώε. Οπού μας διηγείται ότι ο Θεός πλέων μην αντέχοντας την αλαζονεία της ανθρωπότητας αποφασίζει να τους τιμωρήσει όλους.Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή ο Θεός ανάθεσε στον Νώε να κατασκευάσει μια τεράστια κιβωτό όπου θα ήταν ασφαλής εκείνος και η οικογένειά του καθώς θα έπρεπε μέσα στην κιβωτό να εισέλθουν όλα τα ζώα και τα ερπετά της γης ανά ζευγάρι και πολλά τρόφιμα. Για 150 μέρες η κιβωτός επέπλεε στην τεραστία θεομηνία καθώς έβρεχε ασταμάτητα και κάθε ζωή επί της γης εξαφανίστηκε. Όταν τα νερά αρχίσαν να υποχωρούν η κιβωτός στάθηκε στο ορός Αραράτ. Τότε, ο Νώε έστειλε περιστέρια για να δει αν τα ύδατα είχαν υποχώρησει. Όταν τα πόδια τους ήταν γεμάτα λάσπες και κρατούσαν με το ράμφος τους ένα κλαδί ελιάς, αντιλήφθηκε ότι είχαν τα ύδατα υποχώρησαν και στέγνωσε η επιφάνια της γης. Έτσι αποφάσισε να ανοίξει την κιβωτό. Βγήκαν όλα τα ζώα από την κιβωτό καθώς επίσης και ο ίδιος μαζί με την οικογένεια του. Τότε, είδε το ουράνιο τόξο, σύμβολο ότι δεν θα γινόταν ξανά κατακλυσμός.

Κατά την δεύτερη εκδοχή, ο κατακλυσμός συνδέετε στενά με την ελληνική μυθολογία. Τρεις είναι οι μεγάλοι κατακλυσμοί της Ελληνικής μυθολογίας. Ο Ωγύγιος κατακλυσμός, ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα, και ο κατακλυσμός του Δαρδάνου, δύο εκ των οποίων έδωσαν τέλος σε δύο Εποχές του Ανθρώπου. Ο Ωγύγιος κατακλυσμός τελείωσε την Ασημένια Εποχή, ενώ ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα έδωσε τέλος στην πρώτη Χάλκινη Εποχή.

Ο πρώτος κατακλυσμός της ελληνικής μυθολογίας, ονομάστηκε Ωγύγιος κατακλυσμός. Συνέβη όταν βασίλευε ο Ωγύγης στην Βοιωτία. Ερευνητές πιστεύουν ότι οφείλεται σε απότομη υπερχείλιση της λίμνης Κωπαΐδας στην περιοχή. Άλλες πηγές σχετίζουν αυτό τον κατακλυσμό με την Αττική. Αυτή την άποψη υιοθετεί και ο Αφρικάνος, ο οποίος αναφέρει ότι ο κατακλυσμός συνέβη όταν βασιλιάς του Άργους ήταν ο Φορωνεύς. Ο Ωγύγης επέζησε του κατακλυσμού, όμως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τα κατάφεραν. Μετά τον θάνατο του ίδιου και λόγω των καταστροφών που προκλήθηκαν, η Αττική έμεινε χωρίς βασιλείς για 189 χρόνια μέχρι την εποχή του Κέκροπα.

Ο δεύτερος κατακλυσμός της ελληνικής μυθολογίας, ο Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα, είναι η αρχαία Ελληνική εκδοχή του κατακλυσμού που αναφέρεται σε παραδόσεις πολλών αρχαίων πολιτισμών. Κατά τον μύθο την εποχή που στη Θεσσαλία βασίλευε ο Δευκαλίωνας ο Δίας με τη συγκατάθεση όλων των Θεών του Ολύμπου αποφάσισε να καταστρέψει όλη την γενιά των ανθρώπων που ήταν διεφθαρμένη, με εξαίρεση τον δίκαιο βασιλέα και την γυναίκα του την Πύρρα.  Από τον δεύτερο κατακλυσμό διασώθηκε μόνον ο Δευκαλίωνας με τη σύζυγό του Πύρρα, σε πλοίο που κατασκεύασαν μετά από συμβουλή του Προμηθέα.

Ο τρίτος κατακλυσμός την εποχή που βρισκόταν ο Δάρδανος, προήλθε απο τα στενά των Δαρδανελίων απο όπου τα νερά εισήλθαν απο την Μαύρη Θάλασσα στο Αιγαίο με μεγάλη ορμή, καταποντίζοντας όλες τις πεδινές εκτάσεις της Σαμοθράκης και τις μετέτρεψε σε θάλασσα. Σώθηκαν μόνο οι κάτοικοι που πρόλαβαν να καταφύγουν στο βουνό ανάμεσα τους ο Δάρδανος και τα αδέλφια του εκεί οπου βρίσκεται σήμερα το νησί. Ευχαριστώντας θερμά τους Θεούς ίδρυσαν πολλούς βωμούς για την σωτηρία τους.  Ιστορικές πηγές λένε ότι οι ψαράδες έβρισκαν συνέχεια στον πάτο της θάλασσας λίθινα κιονόκρανα απο τις πόλεις που βυθίστηκαν σε εκείνο τον μακρινό κατακλυσμό, 
Η κιβωτός στάθμευσε στον Παρνασσό και όταν τα ύδατα υποχώρησαν βγήκαν από την κιβωτό. Ως φόρο τιμής ο Δευκαλίωνας άρχισε να κάνει διάφορες θυσίες ζωών για τον Δία και ο δευτερός συγκινημένος από την πράξη αυτή έστειλε τον Ερμή να τον τον ρωτήσει «τι θα επιθυμούσε πιο πολύ;» και αυτος απάντησε «το μόνο που θέλω είναι να δω ξανά ανθρώπους». Ο Δίας σεβάστηκε την επιθυμία του και είπε στον ίδιο και στην σύζυγό του την Πύρρα σε κάθε βήμα που θα κάνουν να ρίχνουν και μια πετρά από πίσω. Το έκαναν και οι πέτρες μεταμορφώνονταν σε ανθρώπους και έτσι η γη κατοικήθηκε ξανά από το ανθρώπινο γένος. 
Στην Κύπρο, το λαϊκό πανηγύρι του κατακλυσμού, ως έθιμο, έχει καθιερωθεί με τη λατρεία της Θεάς Αφροδίτης και του εραστή της Άδωνη. Οι εορτασμοί συμβόλιζαν την αναγέννηση της γης, τη γονιμότητά της και την καρποφορία της. Οι γιορτές πλαισιώνονταν με λουτρά του καθαρμού και με αθλητικούς αγώνες, με τραγούδια και με ποιητικούς και μουσικούς διαγωνισμούς, έθιμα που διασώθηκαν και διατηρούνται μέχρι και σήμερα (2018). Το αρχαίο αυτό έθιμο του κατακλυσμού συμβολίζει τον αγιασμό της ψυχής και του σώματος αλλά και την ανανέωση της ζωής με τον εμβαπτισμό του ανθρώπου στην καθαρτήρια δύναμη του "ζώντος ύδατος", που οι αρχαίοι το θεωρούσαν στοιχείο θεϊκό.
Οι εορτασμοί του κατακλυσμού στις μέρες μας γιορτάζεται με τον πανηγυρισμό της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος σχεδόν σε όλες τις παραλιακές πόλεις της ελεύθερης Κύπρου.Το νερό είναι το κυρίαρχο στοιχείο του κατακλυσμού. Όλες οι παραλιακές πόλεις διοργανώνουν ποικίλες εκδηλώσεις για το τριήμερο του Κατακλυσμού, κυρίως στη θάλασσα. Οι εκδηλώσεις αυτές περιλαμβάνουν υπαίθρια πανηγύρια, όπου πλήθος περιπτέρων πωλούν παιχνίδια, παραδοσιακά φαγητά και γλυκά, που είναι διαθέσιμα στους επισκέπτες. Επίσης ο κάθε Δήμος διοργανώνει πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα με συναυλίες γνωστών καλλιτεχνών, παραδοσιακών χορών, διαγωνισμών «τσαστιστών», διάφορες αθλητικές επιδείξεις, διαγωνισμούς, παιχνίδια, κλπ. Τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος ή του Κατακλυσμού το έθιμο επιβάλλει και το παραδοσιακό «βρέξιμο» ή αλλιώς «μπουγέλωμα», κυρίως με νεροπίστολα και νερόφουσκες. Σιγά σιγά αρχίζουν και επίσημα οι πρώτες βουτιές μας στη θάλασσα.

Τo φεστιβάλ του κατακλυσμού είναι μια από τις πιο εύθυμες γιορτές που διοργανώνετε στη μεγαλόνησο και είναι δημόσια αργία.
Κάθε χρόνο την τιμητική της έχει η πόλη του Ζήνωνα, η Λάρνακα. Ωστόσο και οι υπόλοιπες πόλεις γιορτάζουν τον κατακλυσμό δεόντος.