Η Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο χωριό Αναλιόντας

Θεωρείται αρχαιολογικός θησαυρός του χωριού και είναι προστατευόμενο μνημείο του Τμήματος Αρχαιοτήτων

Στα νοτιοδυτικά του χωριού Αναλιόντας, πάνω σ’ ένα καταπράσινο λόφο, ξεπροβάλλει η «Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ».

Ο ακριβής χρόνος ίδρυσης της Μονής, είναι άγνωστος. Η ύπαρξη του μοναστηριού μαρτυριέται στα μέσα του 18ου αιώνα, ειδικότερα το 1734 από ένα Ρώσο περιηγητή, ενώ κάποιες άλλες μαρτυρίες, αναφέρουν ότι η ύπαρξη του μοναστηριού είναι του 12ου – 13ου αιώνα. Συγκεκριμένα, αναφέρει πως το μοναστήρι «οικοδομήθηκε υπό αρχαίων ευσεβών ανθρώπων». Πλησίον του μοναστηριού του Αρχαγγέλου Μηχαήλ, σώζονται μέχρι τις μέρες μας, ερείπια κάποιου ειδωλολατρικού ναού.

Σύμφωνα με τον Κάππαη, αρχικά το μοναστήρι αποτελείτο από δύο εισόδους, στη βόρεια πλευρά του και ένα μικρό ναό με μοναδική είσοδο στο βόρειο τοίχο του. Το εσωτερικό του ναού, όπως υποστηρίζει ο Κάππαης, ήταν διακοσμημένο με τοιχογραφίες, ανάμεσά τους και η επιβλητική τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Το μοναστήρι είχε αυτή τη μορφή, μέχρι και το 15ο ή και το 16ο αιώνα, που σύμφωνα με το Κυριαζή Νεοκλή, έτυχε ανακαίνισης. 

Η σημερινή μορφή του μοναστηριού, όπως αναγράφεται σε τοιχογραφία δυτικά της νότιας εισόδου, οικοδομήθηκε ή ανακαινίστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο, το 1769. Ο ναός του μοναστηριού είναι μονόκλιτος, καμαροσκέπαστος, με εισόδους στο μέσο του βόρειου, του δυτικού και του νότιου τοίχου.
 Φωτογραφία: analiondas.org

Εσωτερικά, ο ναός, όπως άλλωστε και στο παρελθόν, κοσμείται με εξαίσιες τοιχογραφίες, οι οποίες στην πλειοψηφία τους φιλοτεχνήθηκαν με δαπάνες δωρητών. Οι επιβλητικότερες τοιχογραφίες του ναού, είναι του Αγίου Κωνσταντίνου με την Αγία Ελένη, καθώς και του Αγίου Δημητρίου, οι οποίες βρίσκονται αντίστοιχα, δεξιά και αριστερά του δεσποτικού θρόνου.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το χρυσοποίκιλτο μικρό τέμπλο του ναού, το οποίο ανάγεται στο 18ο αιώνα. Το τέμπλο περιλαμβάνει εικόνες, οι οποίες αγιογραφήθηκαν τον 17ο αιώνα. Ανάμεσα στις εικόνες του ναού, ξεχωρίζει η μεγάλη εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, η οποία παριστάνει τον άγιο «σαν βυζαντινό στρατιώτη με το βυζαντινό λώρο να σταυρώνει στο στήθος και τη μέση του. Ο Αρχάγγελος, με το δεξί του χέρι κρατά ένα ακόντιο και με το αριστερό μια εικόνα του Χριστού. Η εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, καταφέρνει να σαγηνεύσει κάθε επισκέπτη του μοναστηριού. Ο προαναφερόμενος μάλιστα Ρώσος περιηγητής, περιέγραψε την εικόνα «με ζωηρά χρώματα». 

Το συγκεκριμένο μοναστήρι, σύμφωνα με Ν. Κυριάζη, άκμασε μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Ειδικότερα, μέχρι το 1850, το μοναστήρι είχε υπό την κατοχή μια τεράστια ακίνητη περιουσία σε αρκετά χωριά της Κύπρου, όπως το Φιλάνι, το Επισκοπειό, Καπέδες, το Λυθροδόντα, την Αγία Βαρβάρα και το Στρόβολο.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και το 1970, το μοναστήρι παρέμεινε ερειπωμένο. Μετά την επίσκεψη του Αρχιεπίσκοπου Μακαρίου του Γ΄, κατά το 1970, αναβίωσε το ενδιαφέρον για ανακαίνιση του μοναστηριού. Η ανοικοδόμηση του μοναστηριού άρχισε το 1971, μετά από όραμα της αδελφής Μαριάμ από τη Μονή Αγίου Γεωργίου Αλαμάνου. Εκτός από την αδελφή Μαριάμ, στην προσπάθεια ανοικοδόμησης, συνέβαλαν το Τμήμα Αρχαιοτήτων, η Ιερά Αρχιεπισκοπή, αλλά και ένας αξιοσημείωτος αριθμός πιστών, τόσο από το χωριό όσο και από άλλες περιοχές. Παράλληλα με την ανακαίνιση του ναού, οικοδομήθηκε ένα παρεκκλήσι, αφιερωμένο στον Άγιο Νεκτάριο. 

Η μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, αρχαιολογικός θησαυρός του Αναλυόντα, αποτελεί προστατευόμενο μνημείο του Τμήματος Αρχαιοτήτων.