Ιερά Μονή Παναγίας Ελεούσας της Τρικουκιώτισσας

Η Παναγία της Τρικουκκιάς κοντά στο χωριό Πρόδρομος!

Η «Ιερά Μονή Παναγίας Ελεούσας της Τρικουκιώτισσας», βρίσκεται στην Κύπρο, στο Τρόοδος, δυτικά της υψηλότερης κορυφής του Ολύμπου, της Χιονίστρας και νοτιονανατολικά του χωριού Πρόδρομος, από τον οποίο απέχει μόλις δύο χιλιόμετρα,σ΄ ένα εκπληκτικό φυσικό περιβάλλον με εξαιρετική θέα.

Η εκκλησία Παναγίας της Τρικουκιώτισσας εξωτερικά είναι πετρόκτιστη, η στέγη ξύλινης κατασκευής και κεραμιδοσκέπαστη. Αρχιτεκτονικά, στο εσωτερικό της είναι τρίκλητη.

Το Μοναστήρι το οποίο αποτελείται από τα πέντε παλαιά κελιά, τα οποία βρίσκονται στη δεξιά πλευρά της εκκλησίας, διασώζονται μέχρι σήμερα και φιλοξενούν επτά μοναχές και άλλες δύο δόκιμες. Έχει χτιστεί και ολοκληρωθεί, άλλη μια πτέρυγα με ακόμα 15 κελιά, γύρω από την εκκλησία και βρίσκεται υπό ανέγερση άλλη μια πτέρυγα με άλλα 15 κελιά. Η Μονή Τρικουκκιάς, βρίσκεται υπό την προστασία και υποστήριξη του Τμήματος Αρχαιοτήτων.

Φωτογραφία: Yiannis Makriyianni

Η Ιερά Μονή Παναγίας Ελεούσας της Τρικουκιώτισσας θεωρείται από τα αρχαιότερα της Κύπρου. Από διάφορες πληροφορίες γνωρίζουμε ότι υφίστατο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας-Ενετοκρατίας (1191 - 1571 μ.Χ.). Μάλιστα είχε δικά της μετόχια όπως το επωνομαζόμενο «Αδιά» κοντά στο χωριό Πενταλιά της Πάφου. Η Μονή Τρικουκκιάς αρχικά ήταν μεγάλη όπως της Παναγίας του Κύκκου (Βασίλειος Μπάρσκυ), αλλά αργότερα εξέπεσε λόγω της μεγάλης φτωχείας των μοναχών της, απότελεσμα των δύσκολων χρόνων της Τουρκοκρατίας.

Οι περισσότεροι ιστορικοί, τοποθετούν την ίδρυσή της Ιεράς Μονής Τρικουκκίας στα βυζαντινά χρόνια. Πάντως, το Μοναστήρι, γνώρισε μέρες δόξας, κυρίως κατά τα χρόνια της Φραγκοκρατίας, ενώ η Παναγία του Μοναστηριού, η Τρικουκκιώτισσα θεωρούνταν θαυματουργή, η δε εικονογράφησή της, αποδίδεται (όπως και πολλές άλλες) στον Απόστολο Λουκά. Η φήμη του Μοναστηριού και της εικόνας του, άρχισε να περιορίζεται στην Τουρκοκρατία, όταν αυξήθηκε η φήμη της Παναγίας του Κύκκου. Πάντως, και οι Τούρκοι σεβάστηκαν το Μοναστήρι και δεν το κατέστρεψαν, ακριβώς εξαιτίας της μεγάλης του φήμης.

Το 1761 το Μοναστήρι Παναγίας της Τρικουκιώτισσας ανακαινίσθηκε και εξακολουθούσε να λειτουργεί μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, οπότε και διαλύθηκε.
Ο Νέαρχος Κληρίδης αναφέρει ότι το 1533 μ.Χ. το μοναστήρι είχε αποκτήσει ήδη μεγάλη φήμη διότι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Τρικουκκιώτισσας απάλλασε την Κύπρο από τις σφοδρές συνέπειες της ανομβρίας.

Άλλες παλαιότερες ονομασίες της Μονής ήταν οι εξής: Μονή των Τρικόκκων, Τρικουκκιών, Τρικουκκιάς, Τρικουτσιάς και Τρικουκκιώτισσας.

Η επωνυμία της Παναγίας, Τρικουκκιώτισσα ή Τρικουτσιώτισσα, ή Παναγία της Τρικουτσιάς, προήλθε από το δασικό δέντρο Τρικουτσιά, που λέγεται και κοκκονιά.

Φωτογραφία: Xenia Charalambous

Το όνομα, λέγεται ότι προέρχεται από τις τρικουκκιές (μοσφιλιές που είχαν τρία κουκούτσια). Άλλη εκδοχή, αποδίδει το όνομα στο δέντρο Κοκκονιά, σύμφωνα με την οποία, κατ' αναλογία ονομάστηκε και το κοντινό Μοναστήρι του Κύκκου. Άλλη παράδοση, αναφέρει ότι το Μοναστήρι, συντηρούνταν στην Τουρκοκρατία με το ένα τρίτο («τρικούτσι») από τη φορολογία του τσιφλικιού των Κουκλιών. 

Σύμφωνα με το Νέαρχο Κληρίδη μας πληροφορεί τα εξής: «Το όνομα του μοναστηριού της Τρικουκκιάς είναι η Παναγία η Τρικουκκιώτισσα, που μαρτυρά πως, την εποχή που πρωτοκτίστηκε εκεί το μοναστήρι και τοποθετήθηκε στο ναό του η εικόνα της Παναγίας, βρισκόταν εδώ ένα φυτό εξαιρετικά μεγάλο, που ονομαζόταν Τρικουκκιά. Τέτοια φυτά μπορεί, ερευνώντας κανείς, να συνατήσει στο γειτονικό δάσος και σε όλη την οροσειρά του Τροόδους. Πρόκειται για το είδος εκείνο που στη Βοτανική ονομάζεται κράταιγος η οξυάκανθος, επειδή εχει μυτερά αγκάθια και κόκκινον καρπό που δεν τρώγεται. Ονομάστηκε το φυτό Τρικουκκιά, επειδή ο καρπός του περικλείει τρεις κόκκους (σπόρους) και σε όλα τα χωριά της οροσειράς χρησιμοποιείται.

Κατά μια άλλη άποψη, ονομάστηκε έτσι, επειδή κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας το μοναστήρι Τρικουκκιάς είχε το δικαίωμα να παίρνει, από τη δεκάτη των εισοδημάτων των μετοχιών του και του τσιφλικιού των Κουκλιών της Πάφου, το ένα τρίτο, το λεγόμενο αντικούτσιν η τρικούτσιν (από τις λέξεις, τρία κουκκιά). Κατά παρόμοιο τρόπο ονομάζονταν τριτερά τα χωράφια που εφορολογούντο κατά το σύστημα αυτό.

Έτσι η Μονή Παναγίας της Τρικουκιώτισσας επανήλθε στην κοινοβιακή τάξη από το Σεπτέμβριο του 1997 μ.Χ.

Η σημερινή γυναικεία Αδελφότητα αγωνίζεται να ακολουθήσει πιστά την ιερή παράδοση του Ορθόδοξου μοναχισμού και να υπηρετήσει αθόρυβα την Εκκλησία, με την άσκηση και τη λειτουργική της ζωή.
Κύριο έργο των μελών της, είναι η προσευχή, η ανελλιπής τέλεση των ιερών ακολουθιών και η πνευματική μελέτη. Παράλληλα, οι αδελφές ασχολούνται με τα διακονήματα του κοινοβίου, με διάφορα εργόχειρα, με την αγιογραφία, με την κατασκευή μοσχοθυμιάματος και με αγροτικές εργασίες. Τέλος η σημερινή Κοινότητα, συντονίζοντας τη ζωή της σύμφωνα με την ιερή Παράδοση και έχοντας συναίσθηση του χρέους της, απέναντι στην ιστορία της Μονής, αγωνίζεται να διαφυλάξει την ιερή παρακαταθήκη προς δόξαν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και της Πανάχραντου και Αειπαρθένου Μαρίας, της μόνης ελπίδας και προστασίας της.

Η επαναλειτουργία της Μονής Παναγίας της Τρικουκιώτισσας οφείλεται κατ΄αρχή στη συμπαράσταση και τις ευλογίες του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Χρυσοστόμου Α΄ και η ανοικοδόμηση της άρχισε με την οικονομική βοήθεια, του Καθηγουμένου της Μονής Κύκκου (νυν Μητροπολίτου Κύκκου και Τηλλυρίας) κ.κ. Νικηφόρου.

Μεγάλος Ευεργέτης της Μονής ήταν ο Κωνσταντίνος Λεβέντης, με τη γνωστή μεγάλη του δωρεά προς τη Μονή.

*Η Παναγία της Τρικουκκιάς, γιορτάζεται πανηγυρικά στην περιοχή, την Τρίτη της Διακαινησίμου καθώς επίσης και στις 15 Αυγούστου, με λιτάνευση της Άγιας εικόνας της Παναγίας.