Νήσου

Στη Νήσου θα συναντήσει κάνεις εκκλησίες και αξιοθέατα σπουδαίας αρχαιολογικής και πολιτιστικής αξίας. 

Το χωριό Νήσου είναι ένα χωριό της επαρχίας Λευκωσίας το οποίο είναι κτισμένο στη βόρεια όχθη του ποταμού Γιαλιά, σε υψόμετρο 230 - 290 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας.Φωτογραφία: Doros ATheodorou

H Νήσου βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση αφού μέσα σε 10 λεπτά μπορεί κάποιος να φτάσει στη Λευκωσία, μέσα σε 20 λεπτά στη Λάρνακα και 35 λεπτά στη Λεμεσό.
Συμφωνα με την απογραφη του 2011 η Νήσου ειχε 1966 κατοικους. 
Φωτογραφία: Σταυρου Σταυρος‎

Η ονομασία του χωριού
Το χωριό πήρε την ονομασία «Νήσος», εξαιτίας του γεγονότος ότι, κατά τα παλαιοτέρα χρόνια έμοιαζε με μικρό νησάκι. Βρεχόταν γύρω γύρω από τον ποταμό Γιαλιά. Ο ποταμός καθώς ερχόταν ορμητικός από τα βουνά του Μαχαιρά χωριζόταν στην περιοχή της Νήσου σε δύο σκέλη τα οποία έσμιγαν πάλι προς τα Ανατολικά. Έτσι το χωριό πήρε το όνομα Νήσος ή Νήσου.

Η ιστορία της Νήσου
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες που προκύπτουν από τις ανασκαφές του βασιλείου του Ιδαλίου, η ευρύτερη περιοχή, ήταν τουλάχιστον κατοικημένη από το 17ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τον Στέφανο Βυζάντιο ( Έλληνας συγγραφέας που έζησε στα τέλη του 5ου αιώνα) το βασίλειο του Χαλκάνορα ιδρύθηκε κατά την διάρκεια του αποικισμού της Κύπρου από τους Αχαιούς και συγκεκριμένα τον 14ο αιώνα. Εν τούτοις δεν υπάρχουν μαρτυρίες που να αποδεικνύουν αν η Νήσου ως αρχαίος οικισμός προϋπήρχε του βασιλείου του Χαλκάνορα ή κτίστηκε παράλληλα με αυτό.

Η πρώτη αναφορά για το χωριό, ανάγεται στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, όταν ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός στη «Χρονολογική Ιστορία» δηλώνει ότι κοντά στην Νήσου βρέθηκε αρχαίος τάφος με σαρκοφάγο που πιθανόν να ανήκει σε κάποιο τοπικό Άγιο. Επιπρόσθετα η ύπαρξη υπόγειας εκκλησίας στα βορειοανατολικά της Νήσου, η οποία είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ευτύχιο μαρτυρά την ύπαρξη οικισμού στην περιοχή της Νήσου κατά τους προχριστιανικούς χρόνους.

Κατά την Βυζαντινή περίοδο δεν υπάρχει καμία αναφορά για την κατοίκηση του χωριού. Κατά την Φραγκοκρατία, σύμφωνα με μαρτυρίες  αναφέρεται ότι η Νήσου ήταν βασιλικό φέουδο.Φωτογραφία: Kimonas Markoulis

Κατά τον 13ο αιώνα μ.Χ. φαίνεται ότι η Νήσου ανήκε στον William Vicomte όταν μετα από παράκληση του, το 1221 μ.Χ., ο Λατίνος αρχιεπίσκοπος Ευστόργιος, ίδρυσε στην Νήσου μια καθολική εκκλησία. Στις αρχές του 14ου αιώνα αναφέρεται ότι στη Νήσου έγιναν διαπραγματεύσεις μεταξύ των απεσταλμένων του αντιβασιλιά Αμωρύ (1306 – 1310 μ.Χ.) και εκπροσώπων των Ναϊτών ιπποτών σχετικά με την παράδοση των Ναϊτών,  ύστερα από απαίτηση του Πάπα.

Κατά τον Μεσαίωνα, το χωριό αναφέρεται από τον γάλλο ευγενή Seigneur d’ Anglure, ο οποίος φιλοξενήθηκε στο χωριό, ως Νissa. Σε παλιούς χάρτες αναφέρεται ως Νiso και Nison.  Σύμφωνα με τον μεσαιωνικό χρονογράφοΓεώργιο Βουστρώνιο, το 1460 μ.Χ το χωριό παραχωρήθηκε στον Νικόλαο Μοράμπιτ, από το βασιλιά Ιάκωβο Β′ το Νόθο. 

Την περίοδο της Βενετοκρατίας πιθανολογείται ότι περιήλθε στα κρατικά αγροκτήματα και στη συνέχεια κατασχέθηκε από τους Τούρκους (1570 – 1571 μ.Χ.). Η Νήσος (Νήσου) και τα προάστια της αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα τσιφλίκια με έφορο έδαφος και στρατηγικής σημασίας. Οι Τούρκοι κάτοικοι την ονόμαζαν Disdar που σημαίνει «φρουρός του κάστρου», πράγμα που σημαίνει ότι λόγω της  διοικητικής της σημασίας μετονομάστηκε σε «φρουρό του κάστρου – Disdar».

Το 1821,  κύριος του τσιφλικιού ήταν κάποιος ιερωμένος, ο οποίος απαγχονίστηκε κατά τα επεισόδια της 9ης Ιουλίου 1821 αναφερόμενος στον Αρχιεπίσκοπο της Κύπρου, Κυπριανό. Από εκεί και έπειτα, μέχρι το 1908,  το τσιφλίκι βρισκόταν στα χέρια του Γάλλου Πρόξενου στην Κύπρο, γνωστού στους ντόπιους ως ο Φράγκος ή Βράγκος. Κατά το 19ο αιώνα στην περιοχή της Νήσου, κατείχε τεράστια κτηματική περιουσία ο φράγκικος συνασπισμός των Λαπιέρ και Ματτέι.

Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Φράγκος που ήταν άτεκνος, διαλύει το τσιφλίκι και το υποθήκευσε σε Τράπεζα, στη Λευκωσία. Τότε ένας πλούσιος Κερυνειώτης με το όνομα Σαββίδης (κατά άλλους αναφέρεται το όνομα των Μιλιανίδιων) περνά το τσιφλίκι στην κατοχή του. Αργότερα ο αρχιεπίσκοπος Κύριλλος ο Β΄ διαμεσολαβησε και κατάφερε να περιήλθε το τσιφλίκι στα χέρια 12 χριστιανών κατοίκων. Έτσι το τσιφλίκι του Φράγκου αρχίζει να διαμελίζεται και να περνά στα χέρια διαφόρων ντόπιων ιδιοκτητών.  

Επειδή το έδαφος της Νήσου ήταν πολύ εύφορο, εκτός από το μεγαλοτσιφλίκι του Φράγκου, υπήρχαν ακόμα δυο μεγάλα τσιφλίκια που τα διοικούσαν Τούρκοι εφέντηδες και τα οποία  πολύ  πιθανόν να δόθηκαν σ’ αυτούς με την κατάληψη της Κύπρου  από τους Τούρκους (1570). 

Οι καλλιέργειες στο χωριό
Κατά τα παλαιά χρόνια οι εργάτες καλλιεργούσαν σιτηρά, βαμβάκι, σταφύλια και στα νεότερα χρόνια καλλιεργούνται και πατάτες.  

Αξιοθέατα και εκκλησίες
Στη Νήσου θα συναντήσει κάνεις εκκλησίες και αξιοθέατα σπουδαίας αρχαιολογικής και πολιτιστικής αξίας. 
Φωτογραφία: Andri Andreou‎

Την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, κτισμένη σε ένα  μικρό λόφο, στα δυτικά του χωριού. Η εκκλησιά αυτή χρονολογείται ως κτίσμα του 12ου αιώνα μ.Χ. και ανήκει στον τύπο του μονόχρωμου σταυροειδούς ναού με τρούλο. Ο ναός είναι πολύ πλούσιος όσον αφορά τη ζωγραφική του διακόσμηση. Λειτουργία τελείται την ημέρα της γιορτής των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, και την Πέμπτη της Γαλιλαίας.
Φωτογραφία: Andri Andreou‎

Η πολιούχος Εκκλησία της Νήσου είναι της Αγίας Παρασκευής. Παλαιοτέρα στον περίβολο της σημερινής εκκλησίας ήταν κτισμένη η μικρή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, κτίσμα του 18ου αιώνα που διατηρείτο μέχρι το 1962, όταν κατεδαφίστηκε για να κτιστεί ο νέος ναός. Η νέα εκκλησία χτίστηκε το 1962 - 64 από το Λοΐζο, οικοδόμο από την Ακανθού.  Ανήκει στο τύπο του σταυροειδούς ναού με τρούλο, με ορθογώνια κάτοψη εσωτερικά.  Η νέα εκκλησία εγκαινιάστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ' το 1967. Στο προαύλιο της εκκλησίας θα δει κάνεις τα  μνήματα των τοπικών ηρώων : Στ. Χριστοδούλου, Γ. Ξενοφώντος που έπεσαν μαχόμενοι το 1963 και Β. Κούβαρου και Κ. Λάμπρου που έπεσαν το 1974. Στον ίδιο χώρο βρίσκονται θαμμένα τα οστά των αδελφών Νικολάου από την Κερύνεια, οι οποίοι μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αγνοούμενοι, αλλά με την μέθοδο του DNA, διαπιστώθηκε η ταυτότητά τους.

Επιπρόσθετα στην Νήσου θα δει κάνεις το λεγόμενο «Κυπαρίσσι του Φράγκου» ή το «Κυπαρίσσι της Νήσου». Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό δέντρο της μεσογειακής βλάστησης με περίμετρο 4 μέτρα και 65 εκατοστά, ύψος 28 μέτρα ενώ η ηλικία του υπολογίζεται γύρω στα 500 χρόνια.

Φωτογραφία: Evripidou Maria

Στην Νήσου θα δει κάνεις και την Κατακόμβη του Αγίου Ευτυχίου, στα βόρεια του χωριού. Η ίδια κατακόμβη υποστηρίζεται ότι είναι αφιερωμένη στον Άγιο Επαφρά. Λέγεται ότι δίπλα από την κατακόμβη υπάρχει άλλη εκκλησία.  Σε παλιές ανασκαφές που έγιναν, βρέθηκαν κάποια σκαλιά όμως λόγω των μεγάλων ογκολίθων στην περιοχή οι ανασκαφές σταμάτησαν. Η κατακόμβη έχει διαστάσεις 11,00 x 2,50 μέτρα περίπου. Ο χώρος του ιερού διαχωρίζεται από τον κυρίως ναό με μεταγενέστερο τοίχο .  Οι πλάγιοι τοίχοι του λαξευτού τμήματος ενισχύθηκαν με τοίχους και τυφλά αψιδώματα, για να μην καταρρεύσουν.  Η οροφή είναι σήμερα (2018) σχεδόν επίπεδη, αλλά φαίνεται να ήταν θολωτή. Το υπόλοιπο μέρος της κατακόμβης είναι κτισμένο μέσα σε όρυγμα και καλύπτεται με οξυκόρυφη καμάρα.  Φωτογραφία: Kimonas Markoulis

Τέλος, στην Νήσου μπορεί κάνεις να επισκεφτεί το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής των κοινοτήτων Πέρα Χωριού και Νήσου, το οποίο στεγάζεται στο «Σπίτι του Χατζηπαντελή». Βασικός στόχος της δημιουργίας του, ήταν η συγκρότηση ενός χώρου, ο οποίος να μπορεί να δημιουργήσει στο επισκέπτη μια πλήρη εικόνα για το πώς λειτουργούσαν τα παραδοσιακά σπίτια στις αρχές του 20ου αιώνα. 

Για τον χάρτη της περιοχής πατήστε ΕΔΩ

Φωτογραφία: Kimonas Markoulis